Қазақ халқының жүрегінен ерекше орын алған, ән өнерінің асқақ тұлғасы- Шәмші Қалдаяқовтың туғанына биыл 95 жыл. Ол қазақ вальсінің патшасы атанған, өнерімен ұлт мәдениетінің өркендеуіне зор үлес қосқан композитор. Шәмші Қалдаяқовтың әндері бүгінгі күнге дейін ел аузынан түспей, ұрпақтан – ұрпаққа жалғасып келеді. Шәмшінің шығармашылығы мен ғибратты ғұмыры осы уақытқа дейін талай зерттеліп, том – том кітаптарға арқау болды. Әлі де зерттелері хақ.
Шәмші Қалдаяқов 1930 жылы Түркістан облысы Отырар ауданында дүниеге келген. Кіші жүздің Жағалбайлы руынан шыққан.Әкесі Қалдаяқтың шын аты Әнәпия болған, ал анасы төренің қызы - Сақыпжамал. Әкесі дүниеге ұл келсе, оған Жәмшид патшаның атын қоямын деген екен. Бір күндері түсінде ұлының айдын көлден аққу құс болып жүзіп жүргенін көріп, жақсыға жорыпты. Шәмші Қалдаяқовтың шын есімі Жәмшид болған.
Шәмшінің әкесі Қалдаяқ ауыл шаруашылығына қажет құрал-саймандарды жасайтын шебер, жаңқаға жан бітірер ұста болған, қобыз бен домбырада еркін ойнаған, қиссаларды жатқа айтқан. Композитордың әкесі мен анасы ән өнерінен құралақан болмаған, олар да туған жерінде той-думанның көркі болған деседі.
Жастайынан музыкаға жақын болған ол өмірінің көп бөлігін саз әлеміне арнады. Оның әндері терең лирикаға, шынайы сезімге, халықтық нақышқа толы. Шәмші өмір бойы халыққа жақын болуды, елінің қуанышы мен қайғысын жүрегімен сезінуді мақсат етті.
Шәмші Қалдаяқовтың «Ана туралы жыр», «Арыс жағасында», «Сыр сұлуы», «Ақмаңдайлым», «Бақыт құшағында» сынды әндері халықтың сүйікті туындыларына айналды. Ал «Менің Қазақстаным» әні бүгінгі таңда Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Гимні ретінде шырқалып, сазгердің есімі ел тарихында алтын әріптермен жазылды.
Шәмші Қалдаяқовтың әндері қарапайым халықтың өмірімен, қуанышы мен мұңымен үндесіп, жүректерге жол тапты. Әндерінің әуезділігі мен мағыналығы оны музыка әлемінің шыңына шығарды. Шәмші Қалдаяқов – ән арқылы ел жүрегін тербеткен, қазақ руханиятының шоқтығы биік тұлғасы. Шәмші әндері мәңгілік – ұлт мақтанышы.
Г. Ержанова,
№3 кітапхана бөлімшесінің
кітапханашысы
