Жыл басынан бері Қазақстанда Telegram мессенджерінде 1,5 мыңға жуық сайт пен 430 чат анықталды, онда өлімге әкелетін ұнтақтар мен қоспалар сатылды. Ұсталған кепілгерлердің саны есірткіге тәуелді адамдардың саны сияқты үнемі өсіп келеді. Бүгінде елімізде олардың саны 18 мың. Бір қызығы, олардың көпшілігі синтетикалық нашақорлар. Бұл тек ресми тіркелген сандар.
Өлім хабаршысы
«Тұздар» мен «жылдамдықты» сату экспоненциалды түрде таралады. Доза әркімге қолжетімді болды-2,5 мың теңгеден бастап. Кейде бір грамм «синтетика» бағасы 15 мың теңгеден басталады. Көбінесе ұлдар мен қыздар жаңа сезімдерді сезінгісі келеді. Есірткіге тәуелді болу бірден жүре бастайды, ал алты айдан бір жылға дейін ішкі ағзалар жұмысы нашарлайды немесе мүлде бас тартады.
Полицияның мәліметінше, есірткі сатушылар көбінесе жасөспірімдерді таратушы ретінде еліктіріп алады (оларды кепілгерлер деп те атайды). Олар тәжірибе мен білімді қажет етпейтін жоғары ақы төленетін жұмысқа шақырылады.
«Көптеген адамдар қателесіп есірткі заттарын тарату қауіпті емес деп ойлайды. Ешкіммен тікелей ешқандай байланыс жоқ, ақша қолмен берілмейді. Біздің талдауымыз көрсеткендей, мұнда жұмыс ең көп дегенде екі-үш айға, алты айға созылады. Содан кейін таратумен айналысатын адам полицияның назарына түседі», - деп ескертті Қарағанды облысы полиция департаментінің есірткі қылмысына қарсы іс-қимыл басқармасы бөлімінің бастығы Александр Бузук.
Эйфория үшін о дүниеге аттану
Есірткіге тәуелді адамның портреті соңғы бірнеше жылда көп өзгерді. Енді бұл кеудесінде күмбездері бар қырынған сотталғандар емес, жоғары сынып оқушылары мен студенттер. Көбінесе олар салауатты отбасылардан. Нашақорлардың орташа жасы да төмендеді. Бұрын олар 30 жастан асқан адамдар болатын. Қазір олардың жасы +20. Сонымен қатар, 14-15 жас санатында есірткіге тәуелділер де жеткілікті. Сондай-ақ, есірткіні өз бетіңізше алу қиын емес-интернетке кіру жеткілікті.
Бір қызығы, синтетикалық препараттарда мүмкіндігінше көп адам қолдануға болатын барлық нәрсе бар. Олар алғашқы қолданудан тәуелді. «Синтетиканы» сусынға ұнтақ түрінде құйып, кәдімгі темекіні немесе кептірілген шөпті сіңдіруге болады. Оны деммен жұтуға, темекі шегуге немесе тамырға енгізуге болады. Әр жағдайда бірдей күшті есірткі әсері болады. Біз «шөп» оңай дәрі деп ойлаймыз. Сонымен қатар, наркологтардың пікірінше, жасөспірімдердің есірткіге тәуелділігі көбінесе «шөп» деген атпен оларға «синтетика» ұсынылудан басталады.
Дәрігерлер «синтетикаға» тез үйреніп кетуді біздің денеміз оған дайын емес екендігімен түсіндіреді, өйткені ол онымен таныс емес. Өсімдік тектес заттарға адам белгілі бір дәрежеде реакция жасайды. Бір кездері бұл токсиндер адам ағзасына еніп, жасушалар иммунитетті дамытады.
Жасанды есірткіге тез тәуелділіктің екінші себебі – уыттылықтың жоғарылауы. Қарапайым сөзбен айтқанда, бұл ультра у. Адамға тәуелді болу үшін кішкентай доза жеткілікті. Мысалы, кейбір заттарды таратушылар шамамен екіде екі сантиметр текше қағаздарға орайды. Бұл текше қағаздың ішіндегісі бірнеше адамға жетеді.
Егер есірткіні қолдану «ләззат алу үшін» жүреді деп болжасақ, онда бұл дұрыс емес. Егер басында нашақорлар эйфорияны сезіну үшін тыйым салынған заттарды қолданса, онда болашақта бұл «рәсім» ыңғайсыздықты жою үшін жүзеге асырылады. Есірткісіз нашақорлардың көңіл-күйі төмендейді, органдар ауырады, сезімталдық жоғарылайды және дозаны табу және қолдану туралы ойдан үнемі арыла алмайды Қалаудың күшті болғаны соншалық, мақсатқа жету үшін адамдар ұрлыққа, жезөкшелікпен айналысуға және өлтіруге барады. Олардың не сезінетінін түсіну үшін дем алмауға тырысыңыз. Міне, осылай тұншығу есірткіге тәуелді адамдар дозаны табуға ұмтылдырады.
Жасөспірімдердің тәуелділікке келуінің тағы бір себебі — есірткіні романтизациялау. Мысалы, сол қазақстандық sheker сериалын алайық. Онда баланың оқу үшін төлеуге ақшасы болмады, содан кейін есірткінің арқасында оның өмірінде ақша, қыздар, көлік пайда болады, ол ата-анасына көмектеседі. Егер сіз Интернеттегі пікірлерді зерттесеңіз, онда бұл серия сәттілік тарихы ретінде айтылады. Әрине, техникалық тұрғыдан алғанда, сурет жақсы түсірілген, сюжет қызықты. Алайда, сериалды жасаушылар оны білместен есірткі жарнамасы мен олардың таралуын түсіргендерін білмеуі мүмкін.
ҚР Заңнамасы бойынша наркологиялық аурулары бар кәмелетке толмағандарды тек мемлекеттік мекемелерде емдеуге болатыны есірткіге тәуелділердің жағдайын одан сайын ушықтырады Жеке оңалту орталықтарының мұндай жасөспірімдерді оңалтумен айналысуға құқығы жоқ. Егер отбасы жақсы болса, онда ол баланы шетелге емделуге апара алады.
«Синтетиканың» қауіптілігі, ең алдымен, оның құрамы туралы ешкім, тіпті сатушылар да ештеңе білмейді. Сондықтан тұтынушымен не болатынын алдын-ала білу мүмкін емес...
Өмірге оралу
Психобелсенді заттарға тәуелді пациенттермен жұмыс істейтін дәрігерлер Қазақстанда 2009 жылдан бастап пайда болған жаңа психобелсенді заттардың психикалық және медициналық салдары ауыр, тіпті қайтымсыз, ал оңалтуға жылдар кетеді дейді.
Қазіргі заманғы медицина тәуелді адамда болған нейробиологиялық процестерге толық әсер ете алмайды немесе өзгерте алмайды.
Соңғы зерттеулер есірткіге тәуелді адамның метаболизмі мен нейротрансмиттерлердің жұмысы — өмір сапасына, әл-ауқатына және көңіл-күйіне әсер ететін гормондар іс жүзінде өзгермейді.
Қазақстандық дәрігерлердің есептеуінше, бұл жерде мұндай пациенттердің көмекке жүгінуіне кедергілерді азайту, жазалау әдістерінің, наркологиялық есепке алудың болмауы, клиенттердің қажеттіліктері тұрғысынан көмек — зиянды азайтудың қарапайым бағдарламаларынан бастап толық оңалту циклына дейін, сондай-ақ ойластырылған бағдарламасы бар барлық өңірлерде оңалту орталықтарын ашу қажет.
Тәуелділікке ие адамдарға арналған бүгінгі бағдарлама адамдарды адамның дамуы тоқтаған нүктеге — есірткіні қолданудың басталу сәтіне қайтаруға арналған. Қазақстандық мамандар ерекше назар аударады — тәжірибе жылдары нашақорлыққа бейімділік бала өсіп келе жатқан отбасында тыйым салынған заттардың бірінші дозасын тұтынудан бұрын қалыптасатынын көрсетеді. Ересектер өз денсаулығына қатысты алкогольге тәуелді отбасылар ғана емес, сонымен бірге үйлесімділік пен адамның қарапайым түсінігі жоқ отбасылар да қауіп-қатерге ұшырайды. Мұндай отбасылардан шыққан адамдар саналы жаста ескі реніштер мен жарақаттардың орнын толтыруға тырысады...
Аударған: Айдана Танирберген
MK-KZ.KZ
